Tatry Wysokie — opis szlaków, dolin i szczytów

Tatry Wysokie /335 km2/ leżące pomiędzy Tatrami Bielskimi /Przełęcz pod Kopa/i Tatrami Zachodnimi /przełęcz Liliowe - 1952 m/ zbudowane są głównie z granitu z najwyższą kulminacją dla całych Tatr, leżącym 2634 m, po słowackiej stronie Gerlachem /2654 m/. Do pozostałych najwyższych szczytów Tatr należą: Pośredni Gerlach - 2642 m, Łomnica Zadni Gerlach 2637 m, Lodowy Szczyt 2627 m, Durny Szczyt - 2623 m, Kopa Lodowa - 2602 m, Lawinowy Szczyt 2606 m, Mały Gerlach 2601 m. Wszystkie wymienione szczyty znajdują się na Słowacji.

Najwyższe szczyty leżące po polskiej stronie to: północno-zachodni wierzchołek Rysów /2499 m, szczyt graniczny zajmujący 15 pozycję pod względem wysokości wśród tatrzańskich szczytów/, Mięguszowiecki Szczyt - 2438 m, Niżnie Rysy - 2430 m, Czarny Mięguszowiecki Szczyt 2404 m, Cubryna 2376 m, Wołowa Turnia 2373 m, Hińczowa Turnia 2377 m, Żabia Turnia Mięguszowiecka 2336 m oraz Świnica 2301 mi Kozi Wierch 2291 m najwyższy szczyt leżący całkowicie po stronie polskiej.

DOLINA RYBIEGO POTOKU

Dolina Rybiego Potoku wchodzi wraz z Doliną Roztoki i Doliną Pięciu Stawów Polskich w skład walnej Doliny Białki. Z Zakopanego do tych trzech tak bardzo popularnych dolin prowadzi uczęszczana szosa biegnąca przez Jaszczurówkę i Łysą Polanę /przejście graniczne na Słowację/ do strzeżonego parkingu na Palenicy Białczańskiej.

Obsługujące tą trasę busy zapewniają szybkie dotarcie na Palenicę z dworca autobusowego w Zakopanem. Z parkingu szlak turystyczny prowadzi szosą pieszo lub góralskim wozem /1,5-2 godziny, przystanek Włosienica/ do Morskiego Oka wzdłuż Białki, a następnie Rybiego Potoku. Po drodze przy Wodogrzmotach Mickiewicza szlak przekracza Potok Roztoka. W Roztoce poniżej drogi znajduje się schronisko turystyczne im. Wincentego Pola /10 min., szlak zielony/.

MORSKIE OKO - CZARNY STAW - RYSY

Morskie Oko jest największym jeziorem tatrzańskim o powierzchni 34,5 ha i linii brzegowej o długości 2613 m leżącym na wysokości 1395 m. Kotły Morskiego Oka i Czarnego Stawu pod Rysami otacza grań Żabiego /Żabia Czuba - 2078 m, Wyżni Żabi Szczyt - 2259 m/, Niżnie Rysy, Rysy. Hińczowa Turnia 2377 m, Mięguszowieckie Szczyty, Cubryna - 2376 m, Szpiglasowy Wierch, Miedziane i Opalony Wierch 2115 m. Mięguszowiecki Szczyt - 2438 m zamyka od południa Kocioł Morskiego Oka i obrywa się w kierunku jeziora ponad tysiąc metrową ścianą.

W Morskim Oku żyją pstrągi, niegdyś jezioro nazywane było Rybim Stawem. Na polodowcowym wale moreny czołowej stoi /1404 m/ bardzo popularne schronisko turystyczne im. Stanisława Staszica. Poniżej w budynku dawnej wozowni znajduje się stare schronisko prowadzące noclegi w wieloosobowych salach. Rejon Morskiego Oka jest najtłumniej odwiedzanym miejscem w Tatrach.

Przy schronisku węzeł szlaków turystycznych:

CZARNY STAW POD RYSAMI

Szlak czerwony, 50 min.: prowadzący najpierw brzegiem Morskiego Oka następnie Szerokim Piargiem przy spadającej z progu kotła polodowcowego Czarnego Stawu siklawy. Czarny Staw /powierzchnia 20,5 ha, głębokość 76,4 m/ leży na poziomie 1581 m u podstawy 550 metrowej, pionowej ściany Kazalnicy opadającej z grani Czarnego Mięguszowieckiego Szczytu - 2410 m. Na progu kotła stoi żelazny krzyż wykonany w 1835 roku.

RYSY

Szlak czerwony, 2,5 godz. /kontynuacja drogi nad Czarny Staw/: prowadzi wzdłuż brzegu Czarnego Stawu skąd jest doskonale widoczna ściana Kazalnicy, następnie zakosami Zadniego i Długiego Piargu docieramy na Bulę pod Rysami - 2054 m. Znajdujemy się w Kotle pod Rysami skąd po 1,5 godziny /częściowo wspinając się - dobre zabezpieczenia/ szlak osiąga najwyższy szczyt Polski, północno-zachodni wierzchołek Rysów 2499 m.

Pozostałe dwa wierzchołki Rysów leżą po słowackiej stronie: środkowy 2503 m, południowo-wschodni - 2473 m. Z Rysów można obserwować najwyższe tatrzańskie szczyty m.in. takie jak: Ganek z do- brze widoczną galerią, Gerlach, Łomnicę, Lodowy Szczyt, Wysoką, Tatry Bielskie z Hawraniem i Płaczliwą Skałą.

PRZEŁĘCZ POD CHŁOPKIEM

Szlak zielony, 1,45 godz. /kontynuacja drogi nad Czarny Staw/: od krzyża nad Czarnym Stawem trasa turystyczna prowadzi na Kazalnicę Mięguszowiecką - /2159 m - 1,15 godz./ skąd po dalszej pół godzinnej wspinaczce ścianami Czarnego Mięguszowieckiego Szczytu osiągamy Przełęcz pod Chłopkiem /2307 m/. Trasa tym szlakiem dawniej zwana Kłusowniczą Ścieżką stanowi dogodne połączenie Kotła Morskiego Oka ze słowacką Doliną Mięguszowiecką.

MORSKIE OKO - DOLINA PIĘCIU STAWÓW POLSKICH - SZPIGLASOWA PRZEŁĘCZ - WROTA CHAŁUBIŃSKIEGO

Szlak żółty, 2 godz.: prowadzi wygodnym chodnikiem trawersując zbocza Miedzianego /2233 m/. Po drodze doskonale widoczna 250 metrowa wschodnia ściana Mnicha znana z trudnych dróg taternickich m.in. "wariant R" oraz Dolina za Mnichem z paroma stawami. Siodło Szpiglasowej Przełęczy /2110 m/ pomiędzy Miedzianem a Szpiglasowym Wierchem /2172 m/ wyprowadza z Doliny Rybiego Potoku do Doliny Pięciu Stawów Polskich.

Szlak czerwony, 1 godz., kontynuacja drogi na Szpiglasową Przełęcz, od Doliny za Mnichem prowadzi wśród Mnichowych Stawków i Stawu Staszica /w czasie suszy zanika/ na Wrota Chałubińskiego /2022 m/. Z Doliny za Mnichem dobrze jest widoczna Cubryna /2376 m/ i Mięguszowiecki Szczyt /2438 m/.

ŚWISTOWA CZUBA

Szlak niebieski, 1,45 godz.: prowadzi od schroniska nad Morskim Okiem do schroniska w Dolinie Pięciu Stawów Polskich. Szlak rozpoczynający się na szosie poniżej Morskiego Oka prowadzi zboczem Opalonego Wierchu. Trasa ta daje możliwość obserwacji trzech dolin: Rybiego Potoku, Roztoki i Pięciu Stawów Polskich.

DOLINA ROZTOKI

Dolina Roztoki leży w głębokim wcięciu pomiędzy masywem Wołoszyna /Wielki Wołoszyn 2151 m/a Opalonem - 1621 m i Świstową Czuba - 1763 m. Jest porośnięta lasami świerkowymi z występującym limbami. Środkiem, wzdłuż szlaku turystycznego płynie Potok Roztoka biorący swój początek w wodach Wielkiego Stawu, następnie poprzez Stawiarską Ściankę i wodospad Wielkiej Siklawy wartko przepływa przez Dolinę Roztoki kończąc na Wodogrzmotach Mickiewicza i wpada do Białki.

WIELKI STAW POLSKI PRZEZ DOLINĘ ROZTOKI

Szlak zielony bierze swój początek za mostkiem przy Wodogrzmotach Mickiewicza, które stanowią zespół trzech kaskad Potoku Roztoka /Wyźni, widziany z mostu Pośredni oraz Niżni/. Szlak prowadzi zalesioną Doliną Roztoki poprzez polanę Nową Roztokę /szałas pasterski/ do Wielkiej Siklawy /1580-1620 m/ tworzącej kilka kaskad, spadających z wielkiego progu skalnego Stawiarskiej Ściany rozdzielającej Dolinę Roztoki od Doliny Pięciu Stawów Polskich. Szlak wyprowadza nad Wielki Staw Polski skąd parę minut do schroniska turystycznego położonego nad Przednim Stawem. Czas przejścia 2 godziny. Wcześniej mijany czarny szlak prowadzi bezpośrednio nad Przedni Staw omijając Wielką Siklawę.

DOLINA PIĘCIU STAWÓW POLSKICH

Dolina Pięciu Stawów Polskich jest tworzona przez zespół jezior: Wielki Staw /1665 m, pow. 34 ha, głębokość 79 m/, Czarny Staw /1722 m, pow.12 ha, głębokość 50 m/, Przedni Staw /1669 m, pow. 7,7 ha, głębokość 34 m/, Zadni Staw w Dolince pod Kołem /1890 m, pow. 6,5 ha, głębokość 31 m/, Mały Staw /1668 m, pow. 0,18 ha, głębokość 31 m/. Szóstym stawem jest małe Wole Oko poniżej Zadniego Stawu.

Otoczenie Doliny Pięciu Stawów Polskich stanowi: Opalony Wierch Miedziane, Szpiglasowy Wierch, Liptowskie Mury i Kotelnica /dobrze widoczne przy zejściu ze Szpiglasowej Przełęczy Szpiglasową Percią/ oraz Świnica i grań Orlej Perci od Zawratu przez Kozi Wierch, Granaty do Wielkiej Buczynowej Turni. Główny węzeł szlaków turystycznych znajduje się przy schronisku nad Przednim Stawem:

KRZYŻNE

Szlak żółty /początkowo od schroniska i brzegu Wielkiego Stawu szlak niebieski/ prowadzi na próg Dolinki Buczynowej /1796 m/, zawieszonego kotła polodowcowego otoczonego Orlą Grapą. Żleb pod Krzyżnem wyprowadza na przełęcz. Czas przejścia 2 godziny. Krzyżne /2112 m/, widokowa przełęcz położona pomiędzy wielkimi grzbietami tworzonymi przez masyw Wołoszyna, Koszystej oraz Buczynowe Turnie.

KOZI WIERCH

Szlak czarny /początkowo szlak niebieski/ prowadzi Szerokim Żlebem, bez większych trudności na kulminację Kozich Wierchów i zarazem 2291 m/ najwyższy szczyt Polski leżący całkowicie w jej granicach. Dawniejsza nazwa to Czarne Ściany. Czas przejścia od schroniska na szczyt 1,5 godz.

KOZIA PRZEŁĘCZ - SZPIGLASOWA PRZEŁĘCZ

Szlak żółty /do Solniska Niżniego niebieski/prowadzi w przeciwstawne kierunki: na Kozią Przełęcz do Doliny Gąsienicowej oraz na Szpiglasową Przełęcz do Doliny Rybiego Potoku.

Szlak na Szpiglasową Przełęcz wiedzie Szpiglasową Percią pomiędzy dwoma stawami: Wielkim Stawem oraz Czarnym Stawem Polskim. Mamy tu możliwość zapoznania się z topografią Doliny Pięciu Stawów Polskich. Czas przejścia 2 godz.

Szlak na Kozią Przełęcz od Niżnego Soliska /tablica poświęcona śmierci Stanisława Bronikowskiego na Zamarłej Turni/ prowadzi do po- krytej piarżyska i załomami skalnymi Dolinki Pustej, położonej u podnóży Zamarłej Turni i Koziego Wierchu. Zamarła Turnia /2179 m/, szczyt leżący pomiędzy Zmarzłą a Kozią Przełęczą znany ze swojej 140 metrowej południowej ściany przebytej po raz pierwszy w 1910 roku.

Po wspinaczce /klamry, łańcuchy/ osiągamy Kozią Przełęcz /2137 m/ rozdzielającą Kozie Czuby i Zamarłą Turnię. Powyżej na grani pomiędzy Kozimi Czubami a Kozim Wierchem leży Kozia Przełęcz Wyżnia. Czas przejścia od schroniska do Koziej Przełęczy 1,40 godz.

ZAWRAT

Szlak niebieski prowadzi od schroniska przez Dolinę Pięciu Stawów, wygodnym chodnikiem na najpopularniejszą w parku przełęcz jaką jest Zawrat - 2159 m, leżącą pomiędzy Małym Kozim Wierchem 2228 m a Zawratową Turnią - 2247 m. Czas przejścia 1,30 godz. Zawrat stanowi początek Orlej Perci, na ten wysokogórski szlak warto wybrać się w towarzystwie doświadczonego przewodnika. W razie trudności taka osoba może pomóc co może być nieocenione w miejsca gdzie znajduje się ekspozycja.

DOLINA GĄSIENICOWA

Dolina Gąsienicowa stanowi część Doliny Suchej Wody Gąsienicowej. Jest podzielona grzbietem Kościelców na dwie części: Czarną Dolinę Gąsienicową /wschodnia/ z Czarnym Stawem Gąsienicowym i Zmarzłym Stawem oraz Zieloną Dolinę Gąsienicową /zachodnią/ z grupą stawów m.in. Zielonym, Zadnim i Długim. Głównym punktem wyjścia z Zakopanego w Dolinę Gąsienicową są Kuźnice /1010 m/. Stąd do schroniska Murowaniec prowadzą dwa szlaki piesze: szlak żółty Doliną Jaworzynki oraz szlak niebieski przez Boczań, łączące się na Przełęczy między Kopami /1499 m/. Czas przejścia wynosi 1,5 godziny.

Główny węzeł szlaków turystycznych znajduje się przy schronisku Murowaniec /1505 m/:

CZARNY STAW GĄSIENICOWY - ZAWRAT - KOZIA PRZEŁĘCZ

Szlak niebieski po 25 minutach wędrówki wśród kosodrzewiny wschodnim zboczem Małego Kościelca wyprowadza nad brzeg Czarnego Stawu Gąsienicowego. Trasa prowadzi wzdłuż wypływającego z Czarnego Stawu Czarnego Potoku.

Czarny Staw Gąsienicowy, największy staw Doliny Gąsienicowej zajmuje piąte miejsce pod względem powierzchni wśród tatrzańskich jezior. Jest położony na wysokości 1622 m u podnóży wschodniej ściany Kościelca. Powierzchnia stawu, w którym żyją pstrągi wynosi 17,8 ha, głębokość 51 m.

Szlak prowadzi wzdłuż Czarnego Stawu boczny szlak żółty wyprowadza na Skrajny Granat/ na próg skalny i dalej nad Zmarzły Staw leżący na skraju Koziej Dolinki na wysokości 1788 m. Jego powierzchnia wynosi 0,28 ha, głębokość 3,7 m. Staw do połowy lata pokryty jest lodem. Przed stawem szlak rozdziela się: szlak żółty prowadzi przez Kozią Dolinkę na Kozią Przełęcz /2137 m/, natomiast szlak niebieski na Zawrat /2159 m/. Z obu przełęczy trasa prowadzi do Doliny Pięciu Stawów Polskich.

ORLA PERĆ: ZAWRAT, KOZI WIERCH, GRANATY, KRZYŻNE

Szlak czerwony. Orla Perć to wyznakowany dzięki staraniom księdza Walentego Gadowskiego w 1903 roku szlak turystyczny przebiegający grzbietem rozdzielającym Dolinę Pięciu Stawów Polskich od Doliny Gąsienicowej. Jest to szlak graniowy, ubezpieczany dobrze utrzymanymi łańcuchami, klamrami i drabinkami. Czas przejścia non stop dla wytrawnych turystów całej Orlej Perci wynosi nie mniej niż sześć godzin, nie wliczając czasów dojścia na grań i zejścia z grani.

Początek Orlej Perci Stanowi Zawrat /dojście z Murowańca szlakiem niebieskim w ciągu 2 godz./. Następnie przez Mały Kozi Wierch /2228 m/ i poniżej szczytu Zamarłej Turni /2179 m/ osiągamy Kozią Przełęcz /2137 m/skąd po wspinaczce na Kozie Czuby /2266 m/i Kozią Przełęcz Wyżnią /2240 m/ zdobywamy Kozi Wierch /2291 m/.

Czas przejścia między Zawratem a Kozim Wierchem wynosi 2,5 godz. Z Koziego Wierchu czarny szlak sprowadza Szerokim Żlebem do Doliny Pięciu Stawów. Po osiągnięciu Koziego Wierchu Orla Perć wyprowadza na grzbiet ponad Dolinkę Buczynową przez Buczynową Strażnicę /2242 m/ i Przełączkę nad Dolinką Buczynową /2225 m/ na Granaty. Z przełączki można zejść Żlebem Kulczyńskiego do Koziej Dolinki kierując się kolejno znakami: czarnym, zielonym, żółtym oraz niebieskim prowadzącym do Murowańca.

Granaty to szczyt utworzony przez zespół wierzchołków: Zadni Granat /2240 m/, Pośredni Granat /2234 m/ oraz Skrajny Granat /2225 m/ odrywający się w stronę Czarnego Stawu urwiskami, m.in. 400 metrowym Žlebem Drege'a. Ze Skrajnego Granatu można zejść do Murowańca szlakiem żółtym, a następnie niebieskim. Czas przejścia pomiędzy Kozim Wierchem a Skrajnym Granatem wynosi 1,4 godz. Ostatni etap Orlej Perci to szlak biegnący od Skrajnego Granatu, poniżej Orlej Baszty /2177 m/, Wielkiej /2184 m/ i Małej /2172 m/ Buczynowej Turni do Krzyżnego. Czas przejścia 1,45 godz.

DOLINA PAŃSZCZYCA - KRZYŻNE

Szlak żółty - od Murowańca. Dolina Pańszczyca otoczona granią Żółtej Turni /2088 m/, Buczynowych Turni oraz Koszystej /2193 m/ stanowi odnogę Doliny Suchej Wody Gąsienicowej. Doliną prowadzi żółty szlak turystyczny łączący Halę Gąsienicową przez Krzyżne z Doliną Pięciu Stawów Polskich. Urozmaicenie trasy stanowi Czerwony Staw /1654 m/ o powierzchni 0,3 ha i głębokości 1 m. Czas przejścia z Murowańca na Krzyżne wynosi 2,35 godz.

ZAWRAT - ŚWINICA - LILIOWE

Szlak czerwony od Zawratu prowadzi poniżej grani zamykającej od północy Dolinkę pod Kołem z dobrze widocznym Zadnim Stawem i Wolim Okiem w Dolinie Pięciu Stawów Polskich. Po 50 min. osiągamy wierzchołek Świnicy, na szczycie którego znajduje się krzyż.

Świnica tworzona przez dwa wierzchołki /2291 i 2301 m/ jest pierwszym od przełęczy Liliowe wybitnym szczytem, zwornikiem głównej grani Tatr, z którego rozchodzą się granie: południowa w kierunku słowackiego Walentkowego Wierchu, wschodnia ku Kozim Wierchom oraz zachodnia ku Pośredniej Turni. Dalej szlak prowadzi po 40 min. do przełęczy Świnickiej /2051 m/, a następnie przez Skrajną Turnię /2096 m/ osiągamy Liliowe /1952 m/, przełęcz oddzielającą Tatry Wysokie od Tatr Zachodnich.